در چهارمین اپیزود از مجموعه موسیقی‌محور رادیو هنگام، با چاشنی نظریات تحلیلی اپیزودهای قبلی، نیم‌نگاهی هم به عرفانِ ایرانی اسلامی در کنار روش تحلیل آثار هنری توصیفی-تحلیلی خواهیم داشت. آنچه که در این بخش دارای اهمیت است، حضور دائمی عالمِ خیال در خلق آثار موسیقایی است. عالمی که در عرفان ایرانی و اسلامی، آن را منشأ تمامی هنرهای سنتی و قدسی شمرده‌اند و بسیاری از بزرگان با تکیه بر آن به شرح دیدگاه‌های فلسفی و معرفتی‌شان پرداخته‌اند. به یاد داریم که سهروردی نیز در حکمت اشراق، به تبیین این عالم خیال پرداخته و بسیاری از اندیشه‌های خود را بر اساس وجود این عالم برپا ساخته، البته لازم است اشاره کنیم که این عالم چیزی ورای جهان ما نیست و تنها با کشف و شهود هنری در پرواز خیال هنرمندی نیک اندیش و نیک سرشت می‌توان به آن پی برد. هنرمند از این نگاه، کسی است که آواهای قدسی این عالم ناشناخته را برای ما قابل درک کرده و دل‌های ما را در جستجوی اصالت از دست رفته‌مان به پرواز در می‌آورد.

در فرهنگِ زیبایی‌شناسیِ غرب نیز، آرتور شوپنهاور به این مهم اشاره می‌کند که تنها با تجربۀ هنری می‌توانیم از درد و رنج این جهان -حتی برای لحظه‌ای- آزاد شویم. او جایگاه بسیار ویژه‌ای برای موسیقی قائل است و موسیقی را هم‌سطح با آن اراده‌ای می‌داند که کل جهان را به ارمغان آورده. او می‌گوید: «موسیقی، از چیزها سخن نمی‌گوید؛ از هیچ‌چیز سخن نمی‌گوید، جز از خودِ شادی و خودِ اندوه».

بنابر این موسیقی در دیدگاه شوپنهاور، آگاهی‌بخش ترین عنصر حیات است و موسیقی‌دانِ اندیشمند، در جایگاه یک فیلسوف قرار می‌گیرد و حتـی رسـالت خودش را با ابزاری بهتر از فيلسوف به انجام می‌رساند، ابزاری از صدا و سکوت؛ که می‌تواند روایتی باشد از تمامی رنج‌های بشری که به عمق جان و دل‌هایمان نفوذ می‌کند.

اثری که برای این اپیزود در نظر گرفته‌ایم، آلبوم بی‌کلامی است آشنا و البته مناسب با حال و هوای این روزهای‌مان: نی‌نوا.

نویسنده: محمدرضا عزیزی
تهیه کننده: محمد ممیوند
گوینده: فاطمه گلین‌مقدم
با حمایت: مجموعه پرشین‌ساز

اسپانسر رادیو هنگام: مجموعه پرشین‌ساز