مهدی آذر

مهدی آذر (زاده ۱۲۸۰ - درگذشته در خرداد ۱۳۷۳) در مشهد فرزند میرزا علی آقا تبریزی پزشک و سیاستمدار ایرانی بود.

او پس از تحصیلات مقدماتی در سال ۱۳۰۲ وارد مدرسهٔ عالی طب دارالفنون شد و و در سال ۱۳۰۷ توانست دکتری خویش را دریافت کند و سپس برای ادامه تحصیل عازم پاریس شد و توانست در سال ۱۳۱۳ در گرایش بیماری‌های داخلی از دانشگاه پاریس تخصص بگیرد. در پی بازگشت به ایران پس از یک سلسله مسئولیت‌ها در بیمارستان‌های مختلف، در سال ۱۳۲۸ استاد دانشکده پزشکی گردید. وی پایه‌گذار رشتهٔ طب داخلی در ایران به‌شمار می‌آید.

فعالیت‌های سیاسی

او در زمان دورهٔ نخست‌وزیری محمد مصدق در سال ۱۳۳۱ به مقام وزارت فرهنگ منصوب شد و تا پایان دورهٔ نخست‌وزیری مصدق در مقام خود برقرار بود. پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ او هم دستگیر و زندانی شد، و پس از آزادی اجازه تدریس در دانشگاه به وی داده نشد.

دکتر آذر جزء هیئت مؤسس جبهه ملی دوم بود و در کنگره جبهه ملی در سال ۱۳۴۱ به سمت نایب اول کنگره از سوی شرکت کنندگان انتخاب شد. وی جز ۱۰ نفر اول منتخب کنگره برای شورای مرکزی جبهه ملی ایران (جبهه ملی دوم) بود.

پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، در اعلامیه شماره ۱۴ فرماندار نظامی تهران که در ۸ شهریور ۱۳۳۲ صادر شد، از مردم خواسته شده بود محل اختفای اشخاصی فوراً به فرمانداری اعلام شود. نام مهدی آذر و تعدادی از دوستان دکتر محمد مصدق در این فهرست گنجانده شده بود. در ۲۷ دی ۱۳۳۲ مهدی آذر از زندان آزاد شد. در ۱ بهمن ۱۳۴۰ دکتر مهدی آذر به دنبال نا آرامی‌های دانشگاه‌ها بازداشت شد. در ۷ شهریور ۱۳۵۷، ۱۴ حزب سیاسی در ایران اعلام موجودیت کردند که مهدی آذر جزء منفردین بود.

دکتر آذر به علت اینکه پزشک مورد اعتماد دکتر مصدق بود در زمان بستری ایشان برای معالجه در بیمارستان نجمیه و سپس در منزل ایشان به عنوان پزشک معالج دکتر مصدق فعالیت داشتند و جزء معدود افرادی بودند که در هنگام درگذشت محمد مصدق در احمدآباد و در کنار دکتر مصدق حضور داشتند.

مهدی آذر از ابتدای شروع فعالیت‌های جبهه ملی چهارم دوباره در عرصه سیاست گام نهاد و به همراه مسعود حجازی، پرویز ورجاوند، قاسم لباسچی، مهدی غضنفری، علی اکبر محمودیان و سید حسین موسویان به سمت عضویت در هیئت اجرایی جبهه ملی چهارم انتخاب شد. وی پس از کناره‌گیری مهندس حسیبی به ریاست شورای مرکزی جبهه ملی ایران برگزیده شد.

او نشریه پیام جبهه ملی ایران را به عنوان ارگام رسمی جبهه ملی تأسیس نمود و به عنوان صاحب امتیاز آن معرفی گردید. این نشریه هفته‌ای سه شماره منتشر می‌شد واصغر پارسا مدیر مسئول روزنامه و سید حسین موسویان مدیر اجرایی آن بود.

پس از اعلام ارتداد جبهه ملی دکتر آذر به مدت چندین ماه به صورت مخفیانه در ایران زندگی می‌کند و سرانجام از طریق مرز کردستان از کشور خارج شده به آمریکا می‌رود. دکتر آذر مابقی عمر را در شیکاگو زندگی نمود.

دکتر آذر طی چند مصاحبه (۸ نوار مصاحبه) با دکتر حبیب لاجوردی زندگانی خود و نظراتش را پیرامون تاریخ معاصر در پروژه پروژه تاریخ شفاهی ایران -دانشگاه هاروارد - مرکز مطالعات خاورمیانه شرح داده‌است.

پانویس

منابع

• «مهدی آذر». وب‌گاه بنیاد ایران شناسی. ۲۸ شهریور ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۱۹ شهریور ۱۳۸۸.
• موحدی، محمدمهدی (آذر ۱۳۸۴)، «زندگانی و خاطراتی از دکتر مهدی آذر، وزیر فرهنگ مصدق»، حافظ (۲۱)، ص. ۳۷–۴۰ بازیابی‌شده در ۲۸ شهریور ۱۳۸۸.